1. Lịch sử chia tách và sáp nhập Đà Nẵng - Quảng Nam
1.1. Giai đoạn trước năm 1975: Đà Nẵng được tách khỏi Quảng Nam
Hình ảnh Đà Nẵng trước năm 1975 (Ảnh: sưu tầm)
Vào cuối thế kỷ XIX, thực dân Pháp đã tách Đà Nẵng ra khỏi tỉnh Quảng Nam và đặt tên là Tourane – một đơn vị hành chính trực thuộc Toàn quyền Đông Dương. Mãi đến năm 1950, Pháp mới trao trả quyền quản lý Đà Nẵng cho chính quyền Quốc gia Việt Nam dưới thời Bảo Đại. Giai đoạn 1965–1975, Đà Nẵng là căn cứ quân sự trọng điểm của Mỹ tại miền Trung và được chính quyền Việt Nam Cộng hòa đưa lên thành phố trực thuộc Trung ương vào năm 1967.
1.2. Giai đoạn 1975 - 1996: Hợp nhất thành tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng
Sau ngày đất nước thống nhất, ngày 3/1/1976, Quốc hội quyết định hợp nhất tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng thành tỉnh mới mang tên Quảng Nam – Đà Nẵng. Trong đó, Đà Nẵng trở thành tỉnh lỵ. Việc hợp nhất giai đoạn này nhằm tập trung nguồn lực khôi phục kinh tế, tái thiết hạ tầng và ổn định quản lý hành chính.
Đà Nẵng và Quảng Nam hợp nhất ngày Giải phóng (Ảnh: sưu tầm)
Tỉnh Quảng Nam – Đà Nẵng thời kỳ đó gồm thành phố Đà Nẵng, hai thị xã (Hội An, Tam Kỳ) và 14 huyện, trở thành một trong những đơn vị hành chính lớn nhất miền Trung về cả diện tích lẫn dân số.
1.3. Giai đoạn 1997 - 2025: Chia tách thành hai đơn vị hành chính
Ngày 6/11/1996, Quốc hội khóa IX thông qua Nghị quyết tách tỉnh Quảng Nam – Đà Nẵng thành hai đơn vị hành chính mới: tỉnh Quảng Nam (có tỉnh lỵ là Tam Kỳ) và thành phố Đà Nẵng (trực thuộc Trung ương). Quyết định có hiệu lực từ ngày 1/1/1997. Việc chia tách nhằm phát huy tiềm năng riêng của từng địa phương, với định hướng Đà Nẵng trở thành đô thị hiện đại và Quảng Nam phát triển bền vững trên nền tảng văn hóa – du lịch – công nghiệp.
Đà Nẵng bứt phá và phát triển mạnh mẽ (Ảnh: sưu tầm)
1.4. Giai đoạn 2025: Đề xuất sáp nhập Đà Nẵng – Quảng Nam
Theo Nghị quyết số 60-NQ/TW ngày 12/4/2025 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, chủ trương sáp nhập Đà Nẵng và Quảng Nam đã được thống nhất, nhằm tinh gọn bộ máy hành chính và thúc đẩy phát triển vùng. Trong đề án trình lên Trung ương, phương án đặt tên đơn vị hành chính mới là “Đà Nẵng”, với trung tâm hành chính dự kiến đặt tại thành phố Đà Nẵng hiện nay. Tuy nhiên, đây mới là định hướng ban đầu trong quá trình nghiên cứu, chuẩn bị, và việc sáp nhập vẫn đang trong giai đoạn xây dựng đề án chi tiết, lấy ý kiến rộng rãi trước khi triển khai chính thức.
Sáp nhập Đà Nẵng - Quảng Nam: Bước đi chiến lược để phát triển bền vững cho miền Trung (Ảnh: sưu tầm)
Việc sáp nhập Đà Nẵng - Quảng Nam là một phần trong kế hoạch tổng thể nhằm tinh gọn bộ máy hành chính, nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển kinh tế - xã hội của khu vực. Đây cũng là bước đi quan trọng trong việc tái cấu trúc hệ thống hành chính cấp tỉnh trên toàn quốc, hướng tới một mô hình quản lý hiện đại và hiệu quả hơn.
2. Những dấu ấn đặc biệt trong quá trình sáp nhập Đà Nẵng - Quảng Nam
Hành trình lịch sử chia tách – hợp nhất – tái sáp nhập giữa hai địa phương không chỉ là quá trình hành chính khô cứng, mà là câu chuyện phản ánh những bước ngoặt chiến lược trong tư duy phát triển vùng để phù hợp với từng giai đoạn phát triển. Quá trình sáp nhập Đà Nẵng – Quảng Nam qua từng giai đoạn đã để lại nhiều dấu ấn sâu sắc, từ thể chế, tổ chức bộ máy, đến hạ tầng và liên kết xã hội.
2.1. Mô hình tỉnh – thành phố hợp nhất đầu tiên tại Việt Nam (1976–1996)
Sau ngày đất nước thống nhất, việc sáp nhập Đà Nẵng – Quảng Nam thành tỉnh Quảng Nam – Đà Nẵng năm 1976 được coi là một thử nghiệm lớn về tổ chức hành chính mới. Đây là lần đầu tiên một thành phố trọng điểm được hợp nhất với một tỉnh rộng lớn, hình thành mô hình “tỉnh có thành phố trung tâm” rất hiếm lúc bấy giờ.
Trong giai đoạn này, sáp nhập Đà Nẵng – Quảng Nam không chỉ nhằm ổn định chính quyền mà còn giúp tái thiết hạ tầng vùng, nổi bật với:
Công trình Đại thủy nông Phú Ninh – biểu tượng của sự phối hợp vùng.
Tuyến đường miền núi – đồng bằng – duyên hải được mở rộng, kết nối hành lang kinh tế nội tỉnh.
Đội ngũ cán bộ hành chính luân chuyển giữa hai khu vực, tạo ra sự thống nhất trong tư duy điều hành.
2.2. Dấu ấn chia tách (1997)
Khi Quốc hội ban hành nghị quyết chia tách vào năm 1996 (hiệu lực từ 1997), đây được xem là một trong những quyết định chính trị trọng đại trong tiến trình hành chính hiện đại. Thay vì phủ nhận mô hình cũ, việc tách tỉnh lại mở ra điều kiện để hai đơn vị phát triển song song, tạo tiền đề cho tương lai sáp nhập Đà Nẵng – Quảng Nam quay trở lại một cách hợp lý và đúng thời điểm.
Đà Nẵng trở thành đô thị đầu tiên trực thuộc Trung ương (Ảnh: sưu tầm)
Sau chia tách:
Đà Nẵng trở thành đô thị đầu tiên trực thuộc Trung ương không phải tỉnh lỵ.
Quảng Nam, từ một tỉnh nghèo, trở thành biểu tượng phát triển dựa trên di sản và công nghiệp (Hội An, Chu Lai, Trường Hải).
Chính vì vậy, sau gần 30 năm, chủ trương sáp nhập Đà Nẵng – Quảng Nam được Trung ương thông qua tạo dấu mốc quan trọng mới, đánh dấu sự hợp lực của 2 địa phương nhằm kiến tạo sự phát triển mới ở đẳng cấp cao hơn.
2.3. Tiền đề cho sáp nhập bền vững (2025)
Trong suốt quá trình chia tách, hai địa phương vẫn vận hành như một thực thể vùng. Những chính sách quy hoạch liên vùng, hành lang phát triển ven biển, chuỗi giá trị du lịch và công nghiệp là minh chứng rõ nét. Đây cũng là tiền đề thuận lợi cho giai đoạn mới sau sáp nhập Đà Nẵng – Quảng Nam.
Hạ tầng vùng: Cầu Cửa Đại, đường ven biển, cao tốc Đà Nẵng – Quảng Ngãi không chỉ kết nối mà “đan xen”.
Hệ sinh thái du lịch: không thể tách rời giữa Bà Nà – Ngũ Hành Sơn – Hội An – Mỹ Sơn.
Kinh tế – lao động: hàng chục ngàn người dân Quảng Nam làm việc tại Đà Nẵng và ngược lại.
Liên kết du lịch giữa Đà Nẵng và Quảng Nam trở thành nền tảng vững chắc cho quá trình sáp nhập (Ảnh: sưu tầm)
Sự hòa trộn này khiến khái niệm địa giới trở nên mờ dần, và khái niệm “vùng đô thị – di sản” nổi lên như một định danh tự nhiên. Vì thế, chủ trương, đề xuất sáp nhập Đà Nẵng – Quảng Nam nhận được sự ủng hộ lớn từ người dân.
3. Cơ hội và thách thức trong việc sáp nhập Đà Nẵng - Quảng Nam hiện nay
3.1. Cơ hội
Phát triển kinh tế vùng: Việc sáp nhập Đà Nẵng - Quảng Nam sẽ tạo ra một không gian kinh tế rộng lớn, thuận lợi cho việc thu hút đầu tư và phát triển các ngành công nghiệp, du lịch, dịch vụ.
Quy hoạch đồng bộ: Sáp nhập giúp hai địa phương có thể quy hoạch phát triển hạ tầng, giao thông, đô thị một cách đồng bộ, tránh lãng phí tài nguyên.
Tăng cường quản lý và sử dụng hiệu quả nguồn lực: Việc hợp nhất sẽ giúp quản lý hiệu quả hơn các nguồn lực về đất đai, tài nguyên, nhân lực, từ đó thúc đẩy phát triển bền vững.
3.2. Thách thức
Khác biệt trong quản lý và điều hành: Hai địa phương có thể có những khác biệt về cơ cấu tổ chức, phương thức quản lý, cần thời gian để hòa nhập và thống nhất.
Tâm lý người dân: Việc sáp nhập có thể gây ra những lo ngại, băn khoăn trong cộng đồng dân cư, cần có sự tuyên truyền, giải thích rõ ràng để tạo sự đồng thuận.
Vấn đề về tên gọi và trung tâm hành chính: Việc xác định tên gọi mới và vị trí trung tâm hành chính sau khi sáp nhập là vấn đề cần được cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo tính hợp lý và phù hợp với thực tiễn.
Quá trình sáp nhập Đà Nẵng - Quảng Nam đã trải qua nhiều giai đoạn lịch sử, mỗi giai đoạn đều để lại những dấu ấn riêng biệt. Việc sáp nhập hiện nay không chỉ là sự trở lại của một mô hình hành chính cũ mà còn là cơ hội để hai địa phương cùng nhau phát triển mạnh mẽ hơn trong tương lai. Tuy nhiên, để đạt được điều đó, cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, đồng thuận từ người dân và chỉ đạo sát sao từ các cấp chính quyền.
